МУ «Хангаласская  централизованная библиотечная

система»

 

Т  Ы  Г  Ы  Н

(рекомендательный список литературы)

 

 

 

 

г. Покровск – 2016 г.

 

 

 

 

 

 

Литература о Тыгыне :

Далан (1928-1996).  Тыгын Дархан : роман / Далан ; [В. С. Парников уруһуйа]. — Дьокуускай : Бичик, 1993. — 509, [1] с. : ил., портр. ; 21 см.

Рец. : Попов,  Г. Далан «Тыгын Дархан» романа. //Саха сирэ. — 1993.-Атырдьах ыйын 6 к.- С.6.

 

Далан (1928-1996).  Тыгын Дархан : роман / Далан ; авториз. пер. с якут. А. Е. Шапошниковой ; [худож. В. С.Парников] — Якутск : Бичик, 1994. — 433 с.: ил. ; 20 см.

           Рец.  : Мыреева, А. Н. Роман В.С.Яковлева-Далана «Тыгын Дархан». [Критика] //Поляр. звезда. — 1994. — N 3. — С.165.

Борисов, А.А. Якутские улусы в эпоху Тыгына – Якутск: Бичик, 1997. — С. 96 – 100 с.

Сидоров, О.Г. (1962).   Дерево Тыгына : рассказы / Олег Амгин ; [авт. вступ. ст. С. Осипов]. — Якутск : Бичик, 2010. — 69, [2] с. : ил. ; 16 см.

 

                                             Отрывки из книги

Далан. Тыгын Дархан. [быһа тардыы] //Ийэ тыл уонна санаа күүһэ.- 2012.-C. 10-11.

Далан. Лөкөө Модун уонна Бэт Хара . [«Тыгын Дархан» романтан быһа тардыы] // Чуораанчык. — 2004. — N3. — С. 4-6 .

 

                        О книге В.С.Яковлева – Далана «Тыгын Дархан»

Иванов,  Г. Суруйааччы кинигэтин сүрэхтэниитэ. [В.С.Яковлев-Далан «Тыгын Дархан» кинигэтин презентацията] //Кыым. — 1993.- От ыйын 31 к.-С.4.

Тумат,  С. Фольклор матырыйаалларыттан историческай кырдьыгы булан түмүү холобура. [Далан «Тыгын Дархан» романын туһунан санаалар] //Саха сирэ. — 1993.-Алт. 13 к.-С.5.

Чуор, Н. Далан «Тыгын Дархан» романыгар таптал проблемата. [Лит. бэлиэтээһиннэр] //Саха сирэ. — 1994.-Балаҕан ыйын 8 к.

Неустроева, С. Тойук ахтылҕана. [Далан «Тулаайах оҕотун», «Тыгын Дарханын» ааҕан баран] //Далбар хотун. — 1998.- N3, 4. — С. 38-39.

Ушницкий-Сэки, В. В. Биһиги өбүгэлэрбит «Тыгын Дархан» ромаҥҥа. [В. С. Яковлев-Далан төрөөбүтэ 75 сыла туолуутугар] //Эҥсиэли. — 2003.-Кулун тутар 27 күнэ-С. 2.

Тумарча.  Улуу айымньылар алыптарыгар ылларан. [тыл уонна истилиистикэ литературнай нуорматын билэр специалист Т. И. Петрова Далан айымньыларын ырытыыта] //Саха сирэ.- 2007. — Атырдьах ыйын 15 к. — С. 3.

Манчурина, Л. Е.  Далан «Тыгын Дархан» романын сэһэргиир истиилэ: туохтуур лиэксикэни туһаныы //Төрөөбүт тыл уонна литература. — 2008.-N2 (10)-С. 10-14.

Данилова, С., В. С. Яковлев-Далан «Тыгын Дархан» романыгар бэргэн этиилэр //Саха тылын истилиистикэтэ: туруга, кэскилэ.- 2008.-С. 216-220.

*      *    *

Тыгын Дархан уже говорит по-русски. [Презентация кн. Далана] //Эхо недели. — 1994. — 21 мая.- С.1.

Перуашев, А. Т.  Да, скифы мы…. [взгляд автора статьи на историю казахского и якутского народов через призму восприятия романа Далана «Тыгын Дархан»] // Илин.- 2005. — N 4. — С. 59-63.

Мыреева, А. Н. Традиционный календарь и экологическая культура народа саха. (Роман В. Далана «Тыгын Дархан») //Төрөөбүт тыл уонна литература. — 2009.-N 3 (15)-С. 13-15;

Ноева,  С. Опираясь на генетическую память народа. особенности психологоса в романах В. С. Яковлева — Далана. [анализ произведений: «Тулаайах оҕо», «Тыгын Дархан», «Глухой Вилюй»] //Полярная звезда. — 2009.-N 6.- С. 68-73.

Егорова,  А. Н. Обращение как реалия и его перевод. (на примере якутско-русского перевода обращений романа «Тыгын Дархан» В. С. Яковлева – Далана) //Студент и научно-технический прогресс: языкознание: Иностранные языки: лингвистика и межкультурная коммуникация.- 2012.-С. 106-107.

Манчурина,  Л. Е. Значение грамматических категорий в раскрытии образа в романе В. С. Яковлева «Тыгын Дархан» //Проблемы национальной литературы и современные аспекты художественных поисков второй половины XX века.- 2013.-С. 202-207.

Попова, У. И. Язык романа «Тыгын Дархан» // Проблемы национальной литературы и современные аспекты художественных поисков второй половины XX века.- 2013.-С. 207-218.

Бурцев, А. А. Философия истории Далана. [историко-филологический анализ романов «Глухой Вилюй» и «Тыгын Дархан»] // Вестник Северо-Восточного федерального университета имени М. К. Аммосова. — 2014.-Т. 11, N 5-С. 54-60.

Бурцев,  А. А. Черты поэтики исторических романов Далана. [историко-филологический анализ романов «Глухой Вилюй» и «Тыгын Дархан»] // Вестник Северо-Восточного федерального университета имени М. К. Аммосова. — 2014.-  N 6. — С. 59-65.

Григорьев, Ю.  Факт от депутата Юрия Григорьева: курган захоронения Тыгын Дархана. [акция «383 факта о городе Якутске»] // Ил Түмэн. — 2015.-4 сент. — С. 19.

                   О Тыгыне в работах ученых, видных исследователей  

 

 

Попов, Г.В. «Тыгын Дархан» уонна история чахчыта / Г. Попов // Чолбон. — 1993. —  № 7. – С. 178.

Петров, Н. Тойон ууьун антропонимнарыттан холобурдар  / Н.Петров // Элуэнэ очуостара. – 1994. – От ыйын 28 к.

            Тыгын // СэЬэн Боло. Лена5а нуучча кэлиэн иннинээ5и саха оло5о : урукку Дьокуускай уокурук сахаларын былыргыттан кэпсээннэринэн. – Дьокуускай, 1994. — С. 51-54, 62, 65, 73, 104, 106, 107, 144-161, 187, 218, 237, 247, 249, 272-274.

Сафронов, Ф. Тыгын туьунан / Ф. Сафронов // Сахаада. – 1995. – Алтынньы 5 к. – С. 12.

Никифоров, В. Дыгын кэмэ: Саха сирин историятыттан / В. Никифоров // Эдэр коммунист. – 1990. – Муус устар 11 к.

Багдарыын Сүлбэ. Тыгын- Дыгын. [Ономастика: «Саха сирэ» хаһыат 1997 с. олунньу 28 к. бэчээттэммит Н.Васильев «Дыгын дэммитэ оруннаах буолуохтаах» диэн заметкатыгар харда] //Саха сирэ. — 1997.- Муус устар 3 к. -С. 3.

Багдарыын Сүлбэ. Кулдаты Эбэ — Тыгын Дархан олоҕо. [Сир аатын топонимиката] // Саха сирэ. — 1997.- Балаҕан ыйын 25 к.-С.3;

Сэьэн Боло.  Дыгын тойон, Ходоро ууґа //Суду торуттэрбит олохторуттан. – Дьокуускай, 2002.- С.46-47.

Окладников, А.П. Тыгын Дархан туьунан / А. Окладников // Орто дойду . – 2004 . – Сэтинньи 4 к. – С. 5-6.

*   *  *

Васильев, В. Дыгын // Живая старина. – 1909. – Вып. 1. – С.96-100.        «Тыгын» / записано С.И. Боло от Данилова И.М. от 23 дек.1920. // НА РС(Я), Ф. 1413. Оп. 2. Д.5. Л.77-77 – 1с.

         Рукопись на лат. яз. автор неизвестен.  С.И.Боло записал от Данилова И.М., который пересказал ему по памяти.

         Токарев, С.А. Очерк истории якутского народа – М. , 1940. – С.18-19 С.41.

Окладников, А.П. Из истории общественных отношений у якутов в XVII веке: (Легенды о Тыгыне и историческая действительность) // Сов. этнография. – 1949. — №2. – С.98-118.

Окладников, А.П. Якутский «царь» Тыгын: Легенды и дествительность // Открытие Сибири. – М. ,1979. – С. 188-210.

Линденау, Я.И. Описание народов Сибири : (первая пол.XVIII в) – Магадан, 1983. – С 19-21.

Парфенова, Ольга Афанасьевна.  Лидер в потестарно-политическом сознании саха (на примере исторических преданий о Тыгыне) : автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук : специальность 07.00.07 / Парфенова Ольга Афанасьевна ; [Каф. всеобщ. истории и этнографии ист.-юрид. фак. Якут. гос. ун-та им. М. К.Аммосова]. — Якутск : Изд-во ЯГУ, 1999. — 21с.

 

Тыгын (Дыгын) // Исторические предания и рассказы =Cаха былыргы сэЬэннэрэ уонна кэпсээннэрэ. В 2 — ч. Ч. 1. / подгот. Г.У. Эргис ; под ред. А. А. Попова. – М. – Л., 1960. –

Ч. 1. С. 124-125 ;  С.127 —  128 ; С.132 ; С. 135-136 ; С.167- 168 ;  С.258-259.

Ч.2. С.14, 16-17, 24-34, 76-78, 102-103, 111-113, 119-120, 124-136, 141-142, 166-169, 177, 179-180, 190, 193. 232-233, 236-237, 240-241, 244-245, 252, 254, 258-263, 265, 268, 287, 289, 297, 299, 305.

         Тыгын // Г.В. Ксенофонтов. Эллэйада : материалы по мифологии и легендарной истории якутов. – М., 1977. – С. 7, 57-77, 80-103, 106-109, 111, 112, 116-125, 130-132, 144, 164, 168, 172, 174, 176, 177, 179, 194, 195, 198, 199, 202, 206-208, 211-214, 214, 217, 219, 220, 222, 228, 229.

Тыгын // Предания, легенды и мифы саха (якутов) / сост.: Н. А. Алексеев, Н. В. Емельянов, В. Т. Петров. – Новосибирск : Наука, 1995.- С. 11, 12, 17-20, 54, 55, 72, 73, 78, 79, 90, 91, 96, 97.

Борисов, А.А. Образ Тыгына и богатыря-одиночки в этносознании саха // Наука и образование. – 1996.  —  № 2. – С. 88-92.

Борисов, А.А. Тыгын : человек, легенда, символ // Илин. – 1998. — № 2- 3. – С.40-49.

Парфенова, О. Конь и харизма Тыгына в преданиях якутов // Илин. – 1999. — № 1-2. – С. 26-29

Парфенова, О. Тыгын:лидер в традиционной картине мире саха / О. Парфенова [Образ лидера в якут. олонхо, обрядах и истор. преданиях] //Поляр. звезда. — 1999.- N 3.- C.92-96.

 Борисов,А.А.«Тыгын и русские»: история в легенде;  Легендарный владыка Туймаады / А. Борисов // Якутские исторические этюды. –Якутск, 2003. –С. 6-9; 13-15.

Борисов, А. А. Тыгын  / А. Борисов //Якуты: легендарные и исторические личности.- 2005.-С. 19-26.

Парфенова, О. А. Политизация этнического мифа: подходы и тенденции / О. Парфенова //Проблемы истории и обществоведения.- 2007.-С. 55-59.

Петров, Н. Е. Олонхо и Дыгын тойон // Олонхо щедевр устного и нематериального наследия человечества / Н. Петров – Якутск, 2009. – С. 148-156.

Борисов,  А. А. Тыгын — человек, легенда, символ / А. Борисов //Илин. — 2011.-N 3-4-С. 18-21.

Парфенова,  О. А. Процесс исторического познания о Тыгыне в XX в.: проблемы и направления. [о преданиях Тыгына] / О. Парфенова  //Проблемы социально-экономической и политической истории Сибири XX — начала XXI вв.- 2012. — С. 151-156.

 

Статьи о Тыгыне

         Дыгын тойон, Кіччіх Тірілій, Батас Міндµкээн. //Саха былыргы сэьэннэрэ уонна кэпсээннэрэ;.  Майа±атта — Бэрт Хара — Якутск, 1977. – С.47-49, 50-67.

Кустуров, Д . Тыгын биґиэхэ ібµгэ эрэ буолбатах / Д. Кустуров // Саха сирэ. – 1991. – Тохсунньу 1 к. – С. 1

Ермолаев, В. Дыгын туьунан / В . Ермолаев // Сана олох ( Чурапча) . – 1991. – Сэтинньи 19 к.

Васильев, В. Тыгын уолаттара – саха национальнай геройдара / В. Васильев // Сахаада. – 1992. – Олунньу 26 к.

Яковлев, Е. Дыгын Дархан туьунан / Е. Яковлев // Јлµінэ очуостара. – 1992. – От ыйын 21 к.

Пестряков, Н.С.Ала бірі баґа; Тыгын тойон уонна Бэрт Хайа //  Майа±атта Бэрт Хара. – Дьокуускай, 1993. –С. 46-48;48-51.

                        Захаров, Ф. Дыгын дуу, Тыгын дуу ? / Ф. Захаров // Саха сирэ. – 1994. – Кулун тутар 16 к. – С.3.

Данилов,  В. Олоохунаҕа Тыгын олорбута дуо?. [«Саха сирэ» 16.03.94 с. Андрей Пахомов «Саха тӨрдүн чинчийэрэ» ыст. сэҥээрии] //Саха сирэ. — 1994.-Балаҕан ыйын 3 к.

Воронкин, М., Попов, Г. Тыгын дуу, Дыгын дуу? / М. Воронкин // Сахаада. – 1997. – Олунньу 6 к.- С. 5.

Луковцев,  В. Историяны кырдьыгынан кӨрүүгэ тӨннүӨхтээхпит. [Тыгын туһунан] //Сахаада. 1997.- Ыам ыйын 22 к. — С. 6.

Дыгын диэн ким этэй ? // Саха сирэ. – 1997. – Бэс ыйын 10 к.

Яковлев, Е. Тыгын дуу, Дыгын дуу ? / Е. Яковлев // Элуэнэ очуостара. – 1997. – От ыйын 17 к. – С. 2.

Сивцев, И. Дыгын туьунан / И. Сивцев // Элуэнэ очуостара. – 1997. – Атырдьах ыйын. 26 к. – 4 с.

Соловьев, Н. Сахалар кинээстэрэ, кулубалара, суруксуттара / Н. Соловьев // Олуэнэ очуостара. – 1997. – Бала5ан ыйын 9 к. – С. 3.

Кустуров,  Д. В. Тыгын биһиэхэ Өбүгэ эрэ буолбатах / Д. Кустуров  [ТӨгүрүк остуол] //Саха сирэ. — 1999.-Олунньу 17 к.-С.1.

Яковлев, Е. Омо±ой, Эллэй олорбут кэмнэрэ // Ханалас.- 2000.- ыам ыйын 23 к.

Гаврильев, И. Тыгын тойон туьунан… / И. Гаврильев // Ил Тумэн. – 2001. – Бэс ыйын 6 к.

Муттуххай Бороҥ. Тыгын аатынан переулок баар этэ. [Дьокуускай 370 сыла] //Киин  куорат. — 2002. —  От ыйын 26 к.- С. 6.

Николаева, К. Тыгын Дархан уонна кинини утарар куустэр / К. Николаев // Чолбон. – 2008. — № 4. – С. 77 – 82.

Тыгын баай, Кэлуйэ баай, Туока батыр // Кыым. – 2008. – Алтынньы 16 к., — С. 40-41.

Данилова-Хатыҥнаайы М. Т., Тыгын Дархан //Сэрии сылларын оҕолоро.- 2008.- С. 18-19.

Титова,  Нь. Эллэй Боотур удьуордарабыт, Омоҕой Баай сыдьааннарабыт, Тыгын Дархан сиэннэрэбит. [Хаҥалас улууһун Нөмүгүтүн туһунан] // Үрдэл. — 2009.- N 2-3. — С. 98-101.

Эверстов, А. И. Тыгын Дархан туһунан чахчылар  / А. Эверстов // Саха сирэ. — 2010.-От ыйын 22 к.-С. 14; От ыйын 29 к., С.14;  Атырдьах ыйын 12 к.-С. 14;   Атырдьах ыйын 5 к. — С. 14;  Атырдьах ыйын 19 к.-С. 14.

Ноговицын, П.  Тыгын туһунан. [улуус историятыттан] / П. Ноговицын  // Хаҥалас. — 2010. — Атырдьах ыйын 3 к.- С. 3.

Иванов,  П. Тыгын сирэ, дьаамнаах дойдута / П. Иванов [Хаҥалас улууһун Төхтүрүн туһунан] // Ил Түмэн. — 2010.-Атырдьах ыйын 27 к. — С. 20.

Тапыев, В. Г.  «Тыгын» диэн суруллуохтаах. [былыргы историяттан Тойон Ууһа хаҥаластар баһылыктара Тыгын] / В. Тапыев // Хаҥалас. — 2013.- От ыйын 5 к. — С. 2.

Андросов, Г. Г.  Саха ыраахтааҕытынан ааттаммыт Тыгын киинэ ханна түспүтэй?. [Хаҥалас улууһун Хачыкаат нэһилиэгин ытык кырдьаҕаһа Иван Филиппов Тыгын Дархан туһунан] / Г. Андросов  // Үйэ. — 2014.- N 2 (18)- С. 18-19.

Ноговицын, П.  Хаҥалас уонна Тыгын Дархан. [Саха Республикатын төрүттэммитэ 100 сылыгар анаан Дьокуускайга научнай-практическай конференция ыытылынна] / П. Ноговицын //Хаҥалас. — 2015.  —  Кулун тутар 27 к. — С.5.

Харитонов, П.Н.-Ойуку  Нуучча умнуллубат поэта Матвей Александров уонна Тыгын  ыьыа5а / Харитонов П.Н.-Ойуку  // Чолбон. — 2019. — С. 63-69.          

                                                                   

                                                На русском  языке

Тунгусские предания. [Тунгус. предания: «iaha», «Умна», » Юраки», «Дыгын»] //Живая старина. — 1909.-Вып. 1-С.90-96.

         Березкин, И.Г.О Тыгыне  / И. Березкин //  По следам наших предков и современников.  — Якутск,1987. — С.35-40.

               Сомоҕотто. В начале был Тыгын // Молодежь Якутии. – 1993. – 1 апр.- С. 7 ;  Сомоготто. Сборник статей – Якутск, 2012. – С. 376-379.

Пахомов, А.К. Тыгын / А. Пахомов // Юность Севера . – 1993. – 15 дек.

 Тыгын и его зять Батас Менююкээн: легенда // Юность Севера. – 1995. – 1 апр. – С.3.

Павлов, А. Самый известный из кангаласцев  /А. Павлов // Республика Саха. – 1996. – 11 сент. – С. 3.

Любимое место Тыгын Дархана. [Об историческом прошлом Сайсарского холма] / /Северное сияние. — 1999.- N 3. — С.21.

Адамова, Ф. Дыгын – легенда народа Саха / Ф. Адамова // Ленские маяки. – 1999. – 10 марта.

Владимиров, В. Наследие Тыгына / В. Владимиров // Вся Республика. – 2000. – 24 ноября.

Тыгын  //  Энциклопедия Якутии. – Т.1 – М., 2000. – С.401-402.

Тыгын (Дыгын) Дархан  // Пестерев, В. История Якутии в лицах – Якутск , 2001. – С. 11 – 16.

Пестерев, В.  Омогой Баай и Эллэй Боотур. [О предках якутского народа] / В. Пестерев  //Моя республика. — 2002.- 27 июня.- С.24.

Пестерев, В. Тыгын (Дыгын) Дархан. [Отрывок из книги В.Пестерева «История Якутии в лицах»] / В. Пестерев  // Коммунист. — 2002.-7 авг.-С.3.

          Тыгын-дархан // Хангаласский улус — С-П., 2005. — С. 14-16.

            Иванова, М.  Тыгын был скромным рядовым якутянином / М. Иванова  // С.И. Николаев – Сомо5отто первый дипломированный ученый –  этнограф из якутов – Якутск, 2007. – С. 171 – 174.

             Гордеев , Н.Д. Тыгын, Дженик  и Покровская пустынь / Н. Гордеев  //  Николай Данилович Гордеев. –Покровск,2008. – С.4.

Руфов,  И. «Давайте объявим Год Эллэя и Дыгына». [из истории якутского народа о первопредках]  / И. Руфов // Хангалас. — 2008.-16 дек. — С. 3.

Попов, Г.А. Тойон Тыгын // Сочинения. Т.4.Прошлое Якутии: сб.док. и материалов по истории Якутской АССР .- Якутск: 2009.- С.30-32.

Алексеев,  И. Ничто человеческое брендам не чуждо. [известные исторические личности Якутии, как потенциал человеческого брендинга республики] / И. Алексеев // Якутск вечерний. — 2011.-12 августа-С. 56.

Сомоготто, С. Тыгын – прародитель послерусско-досоветских  якутов и «Кыргысов век» / Сомоготто //Происхождение народа саха. – Якутск, 2012.- с. 12-24.

Ушницкий,  В. В. Эпоха Тыгына. вопросы историографии и формирования фольклорного образа / В. Ушницкий // Вестник Новосибирского государственного университета. — 2012.-Т. 11, вып.: Археология и этнография — С. 37-43.

 

                                           Легенды  и  предания

Тыгын ким этэй? :  µһүйээн // Кэскил. — 1991.- Бэс ыйын 18 к.

Тыгын тойон оло5о : уьуйээн / С. Боло // Чолбон. – 1992. — № 3. – С. 169 – 175с.

Ефимов, М. Д. Тыгын : хоһоон   / М. Ефимов // Илин. — 1996.-N 3. —  С. 45.

Амгинская, С.  Икки сир ардыгар : хоһоон   С. Амгинская // Илин. — 1996.-N 3-С. 49.

Сэґэн Боло. Дыгын тойон, Ходоро ууґа // Сµдµ тірµттэрбит олохторуттан – Дьокуускай, 2002. – С. 46-47.

Данилова, М.  Тыгын Дархан : ноты  / М. Данилова мел. ; Р.Данилов тыл. ; В. Жирков тупсарыыта //  Иван Степанов репертуарыттан саха композитордарын уонна мелодистарын ырыалара. – 2006.- С. 140-143.

Майаҕатта Тыгын ыһыаҕар :  комикстар //Хатан. — 2008.- N 2- C. 39-42;

Тыгын  ту¤унан µґµйээннэр // Сомоготто. Сборник статей – Якутск, 2012. – С. 513-516.

Күтүр Эмээхсин уонна Тыгын : номох // Кыым. — 2013.-От ыйын 11 к. — С. 40.

Старостина, С. Тыгын уола Өлкөрөй : номох //Хатан. — 2013.- N 12-С. 12-13.

 

          Статьи по увековечению :

            Об объявлении 2016 года – Годом Тыгына – легендарной исторической личности  : распор. Главы улуса МР «Хангаласский улус» от 30.07.2015 № 921 – р // Хангалас. – 2015. – 8 дек.

О создании национального художественного полнометражного фильма «Тыгын Дархан» : распор. Правительство Респ. Саха (Якутия) от 12 ноября 2015 1208 – р.          

 

Барашков, И. Тыгын аатын тилиннэриэххэ / И. Барашков // Ньурба. – 1991. – Бала5ан ыйын 10 к. ; Ленин суола.(Нам) – 1991. – От ыйын 11 к.

         Тихонов, В. Тыгын аатын уйэтитиэххэ / В. Тихонов // Сахаада. – 1991. – Ыам ыйын 15 к.; Элуэнэ эчуостара. – 1994. – Алтынньы 25 к.

Платонов, Е. Тыгын Дархан аатын уйэтитэххэ / Е. Платонов // Олуэнэ очуостара . – 1994. – Бэс ыйын 18 к. – С. 3.

 Багдарыын Сүлбэ. Тыгын аата — сир аатыгар // Чолбон. — 1997.-N 8-С. 89-90;

Харитонов, П. Н. Тыгын аатын уйэтитиэххэ / П. Харитонов // Элуэнэ очуостара. – 1999 – Кулун тутар 4 к.

Алексеева, Т. Тыгын Дарханы үйэтитиэҕиҥ!. [Тыгын Дархан олоҕун туһунан кинигэлэртэн ырытыы, Дьокуускай к. пааматынньык наадатын бэлиэтээһин] //Кыым. — 2002.-Алт. 10 к.-С.15.

Садовников, П. Кыргыс, көҥүл, таптал. Саха театрыгар — саҥа испэктээкил. [Тыгын Дархан оруолун оонньуур Саха театрын артыыһа П. Садовниковтыын кэпсэтии //Кыым. — 2009.-Олунньу 12 күнэ-С. 34.

Маркова, Т. А. Тыгын Дархан уларыйбат уобараһа. Бу сырыыга хайдах көһүннэ?. [Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай театрын премьерата] //Саха сирэ. — 2009.-Олунньу 26 к.-С. 7.

Тыгын Дархан ыра санаата — Саха театрыгар. [литературовед Н. Н. Тобуруокаптыын уонна да атыттары кытта И. Гоголев — Кындыл «Туймаада сарсыардата» пьесатынан туруоруллубут испэктээкил туһунан / Тобуроков Н. Н. // Кыым. — 2009.-Олунньу 26 күнэ-С. 35.

Максимов,  Н. Тыгын Дархан. [Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай театрын премьератын туһунан] //Саха сирэ. — 2009.-Кулун тутар 5 к.-С. 14.

Аммосова,  Л. Саха театрыгар — «Тыгын Дархан». [Саха театрыгар»Тыгын Дархан» премьераны көрүү кэнниттэн санаалар] //Хаҥалас. — 2009.-Кулун тутар 6 к.-С. 4.

Маркова, Т. А.  Былааҥҥа — «Тыгын Дархан». [«Сахафильм» компания былааннарын туһунан] //Саха сирэ. — 2010.-Бэс ыйын 26 к.-С. 4.

Аржаков, Н. И.  Режиссер Аржаков: «Тыгын Дарханы» устар кэм кэллэ. [«Дьикти саас» киинэ режиссерынаан Н. И. Аржаковтуун кэпсэтии //Кыым. — 2013.- Кулун тутар 28 күнэ-С. 36.

Андросов, Г. Тыгын : ыйыллары тардыллыбыт мэккуэр / Г. Андросов // Саха сирэ. — 2015. – Кулун тутар 19 к. — С.34.

Тыгын мэнэ эйдэбунньугун хайдах оноруу уонна ханна туруоруу туьунан тэгурук остуолга ырыттылар.

Скрябин,  Е. Е. Тыгын Дархан туһунан киинэ. [Саха судаарыстыбаннаһын 100 сылыгар анаан киинэ бэлэмнэниллэр] // Хаҥалас. — 2015.-Алтынньы 23 күнэ.

Дьокуускайга Тыгын пааматынньыга туруо дуо // Киин куорат. – 2015. – Ахсынньы 17 к.

Потоцкая, Е. «Тыгын Дарханы» — 211 мілµйµіІІэ / Е. Потоцкая // Саха сирэ. – 2016. – олунньу 5 к. – С. 2 – 3.

2015 с. сэтинньи 12 к. СЈ бырабыыталыстыбата  национальнай уус-уран киинэни устууну тэрийэр туґунан уураах таґаарбыта.

         Аржаков  Н.И. «Тыгын Дархан» : Режиссер ба5а санаата дуу, кэм-кэрдии сакааьа дуу? / кэпсэттэ Г. Новикова // Киин куорат . – 2016. – Олунньу 11 к. – С. 24-25.

                                         

  *      *      *

Алексеева, М. Памятник Тыгыну все-таки появится. [памятник Тыгыну Дархану в Хангаласском улусе] //Наше время. — 2014.-N 36 (1026)- С. 5.

Выбери своего Тыгын Дархана. [о проектах памятника, который буде установлен в Хангаласском улусе] //Якутия. — 2015.-25 сентября-С. 8.

Марков, В. О тыгыне Дархане будет снят фильм / В. Мавков // Хангалас. — 2015. — 27 марта. — С. 2.

Марков, В. И. Фильм о Тыгыне Дархане будет снят в Хангаласском улусе. [по киноленте, созданной по одноименному роману В. Яковлева-Далана будет снят фильм] //Хангалас. — 2015.-20 окт. — C. 3.

Никита Аржаков : « Мы наконец готовы » / записал Э. Стручков // Якутия. – 2016. – 9 февр. – С.10-11 .

Режиссер фильма «Тыгын Дархан»  рассказал, что кино киноиндустрия респ. наконец достигла необходимого уровня профессионального мастерства для реализации проекта.