МУ «Хангаласская  централизованная библиотечная система»

 

 

 

 

 

 

 

 

Т  Ы  Г  Ы  Н – прародитель  народа Саха

рекомендательный список литературы

 

  

 

 г. Покровск – 2016 г.

 

1. Литература о Тыгыне :

 

 

Далан (1928-1996). Тыгын Дархан : роман / Далан ; [В. С. Парников уруһуйа]. — Дьокуускай : Бичик, 1993. — 509, [1] с. : ил., портр. ; 21 см.

Рец. : Попов,  Г. Далан "Тыгын Дархан" романа //Саха сирэ. — 1993.-Атырдьах ыйын 6 к.- С.6.

Далан (1928-1996). Тыгын Дархан : роман / Далан ; авториз. пер. с якут. А. Е. Шапошниковой ; [худож. В. С.Парников] — Якутск : Бичик, 1994. — 433 с.: ил. ; 20 см.

           Рец.  : Мыреева, А. Н. Роман В.С.Яковлева-Далана "Тыгын Дархан". [Критика] //Поляр. звезда. — 1994. — N 3. — С.165.

            Амгин О. Царь Тыгын. Тайна северного царя / Олег Амгин // Приложение «Полярная звезда» . — 2016. — № 4. — 96 с.

                                             

1.1  Отрывки из книги

Далан. Лөкөө Модун уонна Бэт Хара . ["Тыгын Дархан" романтан быһа тардыы] // Чуораанчык. — 2004. — N3. — С. 4-6 .

Далан. Тыгын Дархан [быһа тардыы] // Ийэ тыл уонна санаа күүһэ.- 2012.-C. 10-11.

         

 

1.2. О книге В.С.Яковлева – Далана «Тыгын Дархан»

Иванов,  Г. Суруйааччы кинигэтин сүрэхтэниитэ :[В.С.Яковлев-Далан "Тыгын Дархан" кинигэтин презентацията] //Кыым. — 1993.- От ыйын 31 к.-С.4.

Тумат,  С. Фольклор матырыйаалларыттан историческай кырдьыгы булан түмүү холобура : [Далан "Тыгын Дархан" романын туһунан санаалар] //Саха сирэ. — 1993.-Алт. 13 к.-С.5.

Чуор, Н. Далан "Тыгын Дархан" романыгар таптал проблемата : [Лит. бэлиэтээһиннэр] //Саха сирэ. — 1994.-Балаҕан ыйын 8 к.

Неустроева, С. Тойук ахтылҕана : [Далан "Тулаайах оҕотун", "Тыгын Дарханын" ааҕан баран] //Далбар хотун. — 1998.- N3, 4. — С. 38-39.

Ушницкий-Сэки, В. В. Биһиги өбүгэлэрбит "Тыгын Дархан" ромаҥҥа :[В. С. Яковлев-Далан төрөөбүтэ 75 сыла туолуутугар] //Эҥсиэли. — 2003.-Кулун тутар 27 күнэ-С. 2.

Тумарча.  Улуу айымньылар алыптарыгар ылларан: [тыл уонна истилиистикэ литературнай нуорматын билэр специалист Т. И. Петрова Далан айымньыларын ырытыыта] //Саха сирэ.- 2007. — Атырдьах ыйын 15 к. — С. 3.

Манчурина, Л. Е.  Далан "Тыгын Дархан" романын сэһэргиир истиилэ: туохтуур лиэксикэни туһаныы //Төрөөбүт тыл уонна литература. — 2008.-N2 (10)-С. 10-14.

Данилова, С., В. С. Яковлев-Далан "Тыгын Дархан" романыгар бэргэн этиилэр //Саха тылын истилиистикэтэ: туруга, кэскилэ.- 2008.-С. 216-220.

 

*      *     *                                                       

 

Тыгын Дархан уже говорит по-русски : [Презентация кн. Далана] // Эхо недели. — 1994. — 21 мая.- С.1.

         Перуашев, А. Т.  Да, скифы мы….: [взгляд автора статьи на историю казахского и якутского народов через призму восприятия романа Далана "Тыгын Дархан"] // Илин.- 2005. — N 4. — С. 59-63.

Мыреева, А. Н. Традиционный календарь и экологическая культура народа саха (Роман В. Далана "Тыгын Дархан") //Төрөөбүт тыл уонна литература. — 2009.-N 3 (15)-С. 13-15;

Ноева,  С. Опираясь на генетическую память народа. особенности психологоса в романах В. С. Яковлева – Далана: [анализ произведений: "Тулаайах оҕо", "Тыгын Дархан", "Глухой Вилюй"] //Полярная звезда. — 2009.-N 6.- С. 68-73.

Егорова,  А. Н. Обращение как реалия и его перевод (на примере якутско-русского перевода обращений романа "Тыгын Дархан" В. С. Яковлева – Далана) //Студент и научно-технический прогресс: языкознание: Иностранные языки: лингвистика и межкультурная коммуникация.- 2012.-С. 106-107.

Манчурина,  Л. Е. Значение грамматических категорий в раскрытии образа в романе В. С. Яковлева "Тыгын Дархан" //Проблемы национальной литературы и современные аспекты художественных поисков второй половины XX века.- 2013.-С. 202-207.

Попова, У. И. Язык романа "Тыгын Дархан" // Проблемы национальной литературы и современные аспекты художественных поисков второй половины XX века.- 2013.- С. 207-218.

Бурцев, А. А. Философия истории Далана : [историко-филологический анализ романов "Глухой Вилюй" и "Тыгын Дархан"] // Вестник Северо-Восточного федерального университета имени М. К. Аммосова. — 2014.-Т. 11, N 5-С. 54-60.

Бурцев,  А. А. Черты поэтики исторических романов Далана: [историко-филологический анализ романов "Глухой Вилюй" и "Тыгын Дархан"] // Вестник Северо-Восточного федерального университета имени М. К. Аммосова. — 2014.-  N 6. — С. 59-65.

Григорьев, Ю.  Факт от депутата Юрия Григорьева: курган захоронения Тыгын Дархана: [акция "383 факта о городе Якутске"] // Ил Түмэн. — 2015.-4 сент. — С. 19.

                 

2.   О Тыгыне в работах ученых, видных исследователей

2.1  Книги

 Борисов, А.А. Якутские улусы в эпоху Тыгына – Якутск: Бичик, 1997. — С. 96 – 100 с.

Парфенова, Ольга Афанасьевна.  Лидер в потестарно-политическом сознании саха (на примере исторических преданий о Тыгыне) : автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук : специальность 07.00.07 / Парфенова Ольга Афанасьевна ; [Каф. всеобщ. истории и этнографии ист.-юрид. фак. Якут. гос. ун-та им. М. К.Аммосова]. — Якутск : Изд-во ЯГУ, 1999. — 21с.

           Сидоров, О.Г.   Дерево Тыгына : рассказы / Олег Амгин ; [авт. вступ. ст. С. Осипов]. — Якутск : Бичик, 2010. — 69, [2] с. : ил. ; 16 см.

        Парфенова,О.А. Харизма Тыгына в мифых саха : монография / О.А. Парфенова ; Северо-Восточный федеральный ин-т им. М.К.Аммосова — Якутск : Издательский досм СВФУ, 2016. — 144 с.

            Монография раскрывает исторический, мифологический и политический аспекты харизмы якутского этнонационального лидера ХVII в. Тыгына. В новом ключе рассмотрены исторические основы возникновения харизмы. Работа подробно освещает мифологические корни представлений о кангаласском вожде Тыгыне  в исторических преданиях якутов. Отдельно анализируется роль научных исследований  в формировании харизмы Тыгына в политическом сознании саха.

                                                                                                2.2  Статьи 

                                                                                            на якутском  языке                                                                                                                                                                                                

 Никифоров, В. Дыгын кэмэ: Саха сирин историятыттан / В. Никифоров // Эдэр коммунист. – 1990. – Муус устар 11 к.

 Попов, Г.В. "Тыгын Дархан" уонна история чахчыта / Г. Попов // Чолбон. — 1993. —  № 7. – С. 178.

             Петров, Н. Тойон ууьун антропонимнарыттан холобурдар  / Н.Петров // Элуэнэ очуостара. – 1994. – От ыйын 28 к.

        Тыгын // СэЬэн Боло. Лена5а нуучча кэлиэн иннинээ5и саха оло5о : урукку Дьокуускай уокурук сахаларын былыргыттан кэпсээннэринэн. – Дьокуускай, 1994. — С. 51-54, 62, 65, 73, 104, 106, 107, 144-161, 187, 218, 237, 247, 249, 272-274.

Сафронов, Ф. Тыгын туьунан / Ф. Сафронов // Сахаада. – 1995. – Алтынньы 5 к. – С. 12.           

Багдарыын Сүлбэ. Тыгын- Дыгын: [Ономастика: "Саха сирэ" хаһыат 1997 с. олунньу 28 к. бэчээттэммит Н.Васильев "Дыгын дэммитэ оруннаах буолуохтаах" диэн заметкатыгар харда] //Саха сирэ. — 1997.- Муус устар 3 к. -С. 3.

Багдарыын Сүлбэ. Кулдаты Эбэ — Тыгын Дархан олоҕо : [Сир аатын топонимиката] // Саха сирэ. — 1997.- Балаҕан ыйын 25 к.-С.3;

Сэьэн Боло.  Дыгын тойон, Ходоро ууґа //Суду торуттэрбит олохторуттан. – Дьокуускай, 2002.- С.46-47.

Окладников, А.П. Тыгын Дархан туьунан / А. Окладников // Орто дойду . – 2004 . – Сэтинньи 4 к. – С. 5-6.

 

                            на русском  язык

                Гамов, И.И. Очерки далекой Сибири // Гомель, 1894. — С.24-15.

            Васильев, В. Дыгын // Живая старина. – 1909. – Вып. 1. – С.96-100. 

Пекарский, Э.К.Из преданий о жизни якутов до встречи их с с русскими // Записки ИРГО по отделению этнографии. Т.ХХХ1У. Спб., 1909. — С. 147, 151-158; Архив ЯНЦ СО РАН. ф 4. оп.1 д 121, лл.175, 188-191, 344; д.20.лл.161-164.

Майнов, И.И. Русские крестьяне и оседлые инородцы Якутской области // Записки РГО. Т. Х11. — Спб., 1912, С.80-81.    

«Тыгын» / записано С.И. Боло от Данилова И.М. от 23 дек.1920. // НА РС(Я), Ф. 1413. Оп. 2. Д.5. Л.77-77 – 1с.

         Рукопись на лат. яз. автор неизвестен.  С.И.Боло записал от Данилова И.М., который пересказал ему по памяти.

            Архив ЯНЦ СО РАН. ф4 оп.1, д 30, лл.70-73. РГАДА ф.1177. оп.3.д.434.л.42

                Бахрушие, С.В. Исторические судьбы Якутии — Л. , 1927. — С. 17.

            Токарев, С.А. Очерк истории якутского народа – М. , 1940. – С.18-19 С.41.

Ионова, О.В. Из истории якутского народа (первая половина ХУ11 века) — Якутск, 1945. — С. 19-21.

Окладников, А.П. Из истории общественных отношений у якутов в XVII веке: (Легенды о Тыгыне и историческая действительность) // Сов. этнография. – 1949. — №2. – С.98-118.

Сафронов, Ф.Г. Город Якутск в ХVII- начале XIX веков — Якутск: 1957. — С.16-17; C.22-23.

Тыгын (Дыгын) // Исторические предания и рассказы =Cаха былыргы сэЬэннэрэ уонна кэпсээннэрэ. В 2 — ч. Ч. 1. / подгот. Г.У. Эргис ; под ред. А. А. Попова. – М. – Л., 1960. –

Ч. 1. С. 124-125 ;  С.127 —  128 ; С.132 ; С. 135-136 ; С.167- 168 ;  С.258-259.

Ч.2. С.14, 16-17, 24-34, 76-78, 102-103, 111-113, 119-120, 124-136, 141-142, 166-169, 177, 179-180, 190, 193. 232-233, 236-237, 240-241, 244-245, 252, 254, 258-263, 265, 268, 287, 289, 297, 299, 305.

Тыгын // Г.В. Ксенофонтов. Эллэйада : материалы по мифологии и легендарной истории якутов. – М., 1977. – С. 7, 57-77, 80-103, 106-109, 111, 112, 116-125, 130-132, 144, 164, 168, 172, 174, 176, 177, 179, 194, 195, 198, 199, 202, 206-208, 211-214, 214, 217, 219, 220, 222, 228, 229.

 

Окладников, А.П. Якутский «царь» Тыгын: Легенды и действительность // Открытие Сибири. – М. ,1979. – С. 188-210.

Линденау, Я.И. Описание народов Сибири : (первая пол.XVIII в) – Магадан, 1983. – С 19-21.

Ксенофонтов, Г.В. Урааннгхай-сахалар. Очерки по древней истории якутов. Т.1 — Якутск, 1992. — С.190-204.

            Тыгын // Предания, легенды и мифы саха (якутов) / сост.: Н. А. Алексеев, Н. В. Емельянов, В. Т. Петров. – Новосибирск : Наука, 1995.- С. 11, 12, 17-20, 54, 55, 72, 73, 78, 79, 90, 91, 96, 97.

             Борисов, А.А. Образ Тыгына и богатыря-одиночки в этносознании саха // Наука и образование. – 1996.  —  № 2. – С. 88-92.

             Борисов, А.А. Тыгын : человек, легенда, символ // Илин. – 1998. — № 2- 3. – С.40-49.

 Парфенова, О. Конь и харизма Тыгына в преданиях якутов // Илин. – 1999. — № 1-2. – С. 26-29

 Парфенова, О. Тыгын:лидер в традиционной картине мире саха / О. Парфенова [Образ лидера в якут. олонхо, обрядах и истор. преданиях] //Поляр. звезда. — 1999.- N 3.- C.92-96.

 Борисов,А.А.«Тыгын и русские»: история в легенде;  Легендарный владыка Туймаады / А. Борисов // Якутские исторические этюды. –Якутск, 2003. –С. 6-9; 13-15.

  Борисов, А. А. Тыгын  / А. Борисов //Якуты: легендарные и исторические личности.- 2005.-С. 19-26.

  Парфенова, О. А. Политизация этнического мифа: подходы и тенденции / О. Парфенова //Проблемы истории и обществоведения.- 2007.-С. 55-59.

  Петров, Н. Е. Олонхо и Дыгын тойон // Олонхо щедевр устного и нематериального наследия человечества / Н. Петров – Якутск, 2009. – С. 148-156.

   Борисов,  А. А. Тыгын — человек, легенда, символ / А. Борисов //Илин. — 2011.- N 3-4-С. 18-21.

  Парфенова,  О. А. Процесс исторического познания о Тыгыне в XX в.: проблемы и направления. [о преданиях Тыгына] / О. Парфенова  //Проблемы социально-экономической и политической истории Сибири XX — начала XXI вв.- 2012. — С. 151-156.

                                                        

                                                                           3.  Статьи в книгах,  периодических изданиях

         Дыгын тойон, Кіччіх Тірілій, Батас Міндµкээн //Саха былыргы сэьэннэрэ уонна кэпсээннэрэ;  Майа±атта — Бэрт Хара — Якутск, 1977. – С.47-49, 50-67.

Кустуров, Д . Тыгын биґиэхэ ібµгэ эрэ буолбатах / Д. Кустуров // Саха сирэ. – 1991. – Тохсунньу 1 к. – С. 1

Ермолаев, В. Дыгын туьунан / В . Ермолаев // Сана олох ( Чурапча) . – 1991. – Сэтинньи 19 к.

Васильев, В. Тыгын уолаттара – саха национальнай геройдара / В. Васильев // Сахаада. – 1992. – Олунньу 26 к.

Яковлев, Е. Дыгын Дархан туьунан / Е. Яковлев // Јлµінэ очуостара. – 1992. – От ыйын 21 к.

Пестряков, Н.С.Ала бірі баґа; Тыгын тойон уонна Бэрт Хайа //  Майа±атта Бэрт Хара. – Дьокуускай, 1993. –С. 46-48;48-51.

                  Захаров, Ф. Дыгын дуу, Тыгын дуу ? / Ф. Захаров // Саха сирэ. – 1994. – Кулун тутар 16 к. – С.3.

Данилов,  В. Олоохунаҕа Тыгын олорбута дуо?. ["Саха сирэ" 16.03.94 с. Андрей Пахомов "Саха тӨрдүн чинчийэрэ" ыст. сэҥээрии] // Саха сирэ. — 1994.- Балаҕан ыйын 3 к.

Воронкин, М., Попов, Г. Тыгын дуу, Дыгын дуу? / М. Воронкин // Сахаада. – 1997. – Олунньу 6 к.- С. 5.

Луковцев,  В. Историяны кырдьыгынан кӨрүүгэ тӨннүӨхтээхпит. [Тыгын туһунан] //Сахаада. 1997.- Ыам ыйын 22 к. — С. 6.

Дыгын диэн ким этэй ? // Саха сирэ. – 1997. – Бэс ыйын 10 к.

Яковлев, Е. Тыгын дуу, Дыгын дуу ? / Е. Яковлев // Элуэнэ очуостара. – 1997. – От ыйын 17 к. – С. 2.

            Сивцев, И. Дыгын туьунан / И. Сивцев // Элуэнэ очуостара. – 1997. – Атырдьах ыйын. 26 к. – 4 с.

Соловьев, Н. Сахалар кинээстэрэ, кулубалара, суруксуттара / Н. Соловьев // Олуэнэ очуостара. – 1997. – Бала5ан ыйын 9 к. – С. 3.

Кустуров,  Д. В. Тыгын биһиэхэ Өбүгэ эрэ буолбатах / Д. Кустуров  [ТӨгүрүк остуол] //Саха сирэ. — 1999.-Олунньу 17 к.-С.1.

Яковлев, Е. Омо±ой, Эллэй олорбут кэмнэрэ // Ханалас.- 2000.- Ыам ыйын 23 к.

Гаврильев, И. Тыгын тойон туьунан… / И. Гаврильев // Ил Тумэн. – 2001. – Бэс ыйын 6 к.

Муттуххай Бороҥ. Тыгын аатынан переулок баар этэ. [Дьокуускай 370 сыла] // Киин  куорат. — 2002. —  От ыйын 26 к.- С. 6.

Николаева, К. Тыгын Дархан уонна кинини утарар куустэр / К. Николаев // Чолбон. – 2008. — № 4. – С. 77 – 82.

Тыгын баай, Кэлуйэ баай, Туока батыр // Кыым. – 2008. – Алтынньы 16 к., — С. 40-41.

            Данилова-Хатыҥнаайы М. Т., Тыгын Дархан //Сэрии сылларын оҕолоро.- 2008.- С. 18-19.

Титова,  Нь. Эллэй Боотур удьуордарабыт, Омоҕой Баай сыдьааннарабыт, Тыгын Дархан сиэннэрэбит. [Хаҥалас улууһун Нөмүгүтүн туһунан] // Үрдэл. — 2009.- N 2-3. — С. 98-101.

         Эверстов, А. И. Тыгын Дархан туһунан чахчылар  / А. Эверстов // Саха сирэ. — 2010.-От ыйын 22 к. — С. 14; От ыйын 29 к., С.14;  Атырдьах ыйын 12 к.-С. 14;   Атырдьах ыйын 5 к. — С. 14;  Атырдьах ыйын 19 к.-С. 14.

Ноговицын, П.  Тыгын туһунан : [улуус историятыттан] / П. Ноговицын  // Хаҥалас. — 2010. — Атырдьах ыйын 3 к.- С. 3.

Иванов,  П. Тыгын сирэ, дьаамнаах дойдута / П. Иванов: [Хаҥалас улууһун Төхтүрүн туһунан] // Ил Түмэн. — 2010.-Атырдьах ыйын 27 к. — С. 20.

Тапыев, В. Г.  "Тыгын" диэн суруллуохтаах: [былыргы историяттан Тойон Ууһа хаҥаластар баһылыктара Тыгын] / В. Тапыев // Хаҥалас. — 2013.- От ыйын 5 к. — С. 2.

Андросов, Г. Г.  Саха ыраахтааҕытынан ааттаммыт Тыгын киинэ ханна түспүтэй? : [Хаҥалас улууһун Хачыкаат нэһилиэгин ытык кырдьаҕаһа Иван Филиппов Тыгын Дархан туһунан] / Г. Андросов  // Үйэ. — 2014.- N 2 (18)- С. 18-19.

Ноговицын, П.  Хаҥалас уонна Тыгын Дархан : [Саха Республикатын төрүттэммитэ 100 сылыгар анаан Дьокуускайга научнай-практическай конференция ыытылынна] / П. Ноговицын // Хаҥалас. — 2015. — Кулун тутар 27 к. — С.5.               

   На русском  языке

            Березкин, И.Г.О Тыгыне  / И. Березкин //  По следам наших предков и современников.  — Якутск,1987. — С.35-40.

               Сомоҕотто. В начале был Тыгын // Молодежь Якутии. – 1993. – 1 апр.- С. 7 ;  Сомоготто. Сборник статей – Якутск, 2012. – С. 376-379.

Пахомов, А.К. Тыгын / А. Пахомов // Юность Севера . – 1993. – 15 дек.

Боло, С.И. Прошлое якутов до прихода русских на Лену — Якутск, 1994. — С. 144—162.

Васильев, Ф.Ф. Военное дело якутов — Якутск, 1995. — С. 48-50, 52-53

Павлов, А. Самый известный из кангаласцев  /А. Павлов // Республика Саха. – 1996. – 11 сент. – С. 3.

           Любимое место Тыгын Дархана : [об историческом прошлом Сайсарского холма] / /Северное сияние. — 1999.- N 3. — С.21.

           Адамова, Ф. Дыгын – легенда народа Саха / Ф. Адамова // Ленские маяки. – 1999. – 10 марта.

Владимиров, В. Наследие Тыгына / В. Владимиров // Вся Республика. – 2000. – 24 ноября.

Тыгын  //  Энциклопедия Якутии. – Т.1 – М., 2000. – С.401-402.

Тыгын (Дыгын) Дархан  // Пестерев, В. История Якутии в лицах – Якутск , 2001. – С. 11 – 16.

            Пестерев, В.  Омогой Баай и Эллэй Боотур : [o предках якутского народа] / В. Пестерев  //Моя республика. — 2002.- 27 июня.- С.24.

Пестерев, В. Тыгын (Дыгын) Дархан : [oтрывок из книги В.Пестерева "История Якутии в лицах"] / В. Пестерев  // Коммунист. — 2002.-7 авг.-С.3.

           Тыгын-Дархан // Хангаласский улус — С-П., 2005. — С. 14-16.

          Иванова, М.  Тыгын был скромным рядовым якутянином / М. Иванова  // С.И. Николаев – Сомо5отто первый дипломированный ученый –  этнограф из якутов – Якутск, 2007. – С. 171 – 174.

            Гордеев , Н.Д. Тыгын, Дженик  и Покровская пустынь / Н. Гордеев  //  Николай Данилович Гордеев. –Покровск, 2008. – С.4.

Руфов,  И. "Давайте объявим Год Эллэя и Дыгына" : [из истории якутского народа о первопредках]  / И. Руфов // Хангалас. — 2008.- 16 дек. — С. 3.

 

Попов, Г.А. Тойон Тыгын // Сочинения. Т.4.Прошлое Якутии: сб.док. и материалов по истории Якутской АССР .- Якутск, 2009.- С.30-32.

Алексеев,  И. Ничто человеческое брендам не чуждо. [известные исторические личности Якутии, как потенциал человеческого брендинга республики] / И. Алексеев // Якутск вечерний. — 2011.-12 августа-С. 56.

Сомоготто, С. Тыгын – прародитель послерусско-досоветских  якутов и «Кыргысов век» / Сомоготто //Происхождение народа саха. – Якутск, 2012.- с. 12-24.

 

Ушницкий,  В. В. Эпоха Тыгына. вопросы историографии и формирования фольклорного образа / В. Ушницкий // Вестник Новосибирского государственного университета. — 2012.- Т. 11, вып.: Археология и этнография — С. 37-43.

 

4. Легенды  и  предания

Тыгын ким этэй? :  уһүйээн // Кэскил. — 1991.- Бэс ыйын 18 к.

 

Тыгын тойон оло5о : уьуйээн / С. Боло // Чолбон. – 1992. — № 3. – С. 169 – 175с.

Ефимов, М. Д. Тыгын : хоһоон   / М. Ефимов // Илин. — 1996.-N 3. —  С. 45.

 

Амгинская, С.  Икки сир ардыгар : хоһоон   С. Амгинская // Илин. — 1996.-N 3-С. 49.

Сэґэн Боло. Дыгын тойон, Ходоро ууґа // Сµдµ тірµттэрбит олохторуттан – Дьокуускай, 2002. – С. 46-47.

Данилова, М.  Тыгын Дархан : ноты  / М. Данилова мел. ; Р.Данилов тыл. ; В. Жирков тупсарыыта //  Иван Степанов репертуарыттан саха композитордарын уонна мелодистарын ырыалара. – 2006.- С.. 140-143.

Майаҕатта Тыгын ыһыаҕар :  комикстар //Хатан. — 2008.- N 2- C. 39-42;

Тыгын  ту¤унан µґµйээннэр // Сомоготто. Сборник статей – Якутск, 2012. – С. 513-516.

Күтүр Эмээхсин уонна Тыгын : номох // Кыым. — 2013.-От ыйын 11 к. — С. 40.

 

Старостина, С. Тыгын уола Өлкөрөй : номох //Хатан. — 2013.- N 12-С. 12-13.

                                                                                     *    *    *  

Тунгусские предания :[Тунгус. предания: "iaha", "Умна", " Юраки", "Дыгын"] // Живая старина. — 1909.-Вып. 1-С.90-96.

Тыгын и его зять Батас Менююкээн: легенда // Юность Севера. – 1995. – 1 апр. – С.3.                                                                   

 5. Статьи по увековечению :

         Об объявлении 2016 года – Годом Тыгына – легендарной исторической личности  : решение сессии районного  Совета деп. МР «Ханг.улус» от 1 дек.2015 № 24-7 // Хангалас. – 2015. – 8 дек.

         О создании национального художественного полнометражного фильма «Тыгын Дархан» : распор. Правительство Респ. Саха (Якутия) от 12 ноября 2015 N1208 – р.          

 *   *   *                                                                   

Барашков, И. Тыгын аатын тилиннэриэххэ / И. Барашков // Ньурба. – 1991. – Бала5ан ыйын 10 к. ; Ленин суола (Нам) – 1991. – От ыйын 11 к.

           Тихонов, В. Тыгын аатын уйэтитиэххэ / В. Тихонов // Сахаада. – 1991. – Ыам ыйын 15 к.; Элуэнэ эчуостара. – 1994. – Алтынньы 25 к.

Платонов, Е. Тыгын Дархан аатын уйэтитэххэ / Е. Платонов // Олуэнэ очуостара . – 1994. – Бэс ыйын 18 к. – С. 3.

Багдарыын Сүлбэ. Тыгын аата — сир аатыгар // Чолбон. — 1997.-N 8-С. 89-90.

            Харитонов, П. Н. Тыгын аатын уйэтитиэххэ / П. Харитонов // Элуэнэ очуостара. – 1999 – Кулун тутар 4 к.

            Яковлев, Е.Л. Тыгын Дархан тэрээьунэ уонна элуутэ / Е.Л.Яковлев // Ханалас. — 2001. — Ыам ыйын 22 к.

Алексеева, Т. Тыгын Дарханы үйэтитиэҕиҥ! : [Тыгын Дархан олоҕун туһунан кинигэлэртэн ырытыы, Дьокуускай к. пааматынньык наадатын бэлиэтээһин] // Кыым. — 2002.- Алтынньы 10 к.- С.15.

Садовников, П. Кыргыс, көҥүл, таптал. Саха театрыгар — саҥа испэктээкил : [Тыгын Дархан оруолун оонньуур Саха театрын артыыһа П. Садовниковтыын кэпсэтии // Кыым. — 2009.- Олунньу 12 к. — С. 34.

Маркова, Т. А. Тыгын Дархан уларыйбат уобараһа. Бу сырыыга хайдах көһүннэ? : [Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай театрын премьерата] // Саха сирэ. — 2009.- Олунньу 26 к.-С. 7.

  *      *      *                                               

Тыгын Дархан ыра санаата — Саха театрыгар : [литературовед Н. Н. Тобуруокаптыын уонна да атыттары кытта И. Гоголев — Кындыл "Туймаада сарсыардата" пьесатынан туруоруллубут испэктээкил туһунан / Тобуроков Н. Н. // Кыым. — 2009.-Олунньу 26 к.— С. 35.

Максимов,  Н. Тыгын Дархан: [Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай театрын премьератын туһунан] // Саха сирэ. — 2009.-Кулун тутар 5 к.-С. 14.

           Аммосова,  Л. Саха театрыгар — "Тыгын Дархан": [Саха театрыгар"Тыгын Дархан" премьераны көрүү кэнниттэн санаалар] // Хаҥалас. — 2009.-Кулун тутар 6 к.-С. 4.

           Маркова, Т. А.  Былааҥҥа — "Тыгын Дархан": ["Сахафильм" компания былааннарын туһунан] //Саха сирэ. — 2010.-Бэс ыйын 26 к.-С. 4.

Аржаков, Н. И.  Режиссер Аржаков: "Тыгын Дарханы" устар кэм кэллэ : ["Дьикти саас" киинэ режиссерынаан Н. И. Аржаковтуун кэпсэтии // Кыым. — 2013.- Кулун тутар 28 күнэ. — С. 36.

Андросов, Г. Тыгын : ыйыллары тардыллыбыт мэккуэр / Г. Андросов // Саха сирэ. — 2015. – Кулун тутар 19 к. — С.34.

          Тыгын мэнэ эйдэбунньугун хайдах оноруу уонна ханна туруоруу туьунан тэгурук остуолга ырытыллар.

Скрябин,  Е. Е. Тыгын Дархан туһунан киинэ: [Саха судаарыстыбаннаһын 100 сылыгар анаан киинэ бэлэмнэниллэр] // Хаҥалас. — 2015.-Алтынньы 23 к.

Дьокуускайга Тыгын пааматынньыга туруо дуо // Киин куорат. – 2015. – Ахсынньы 17 к.

Потоцкая, Е. «Тыгын Дарханы» — 211 мілµйµіІІэ / Е. Потоцкая // Саха сирэ. – 2016. – олунньу 5 к. – С. 2 – 3.

         2015 с. сэтинньи 12 к. СЈ бырабыыталыстыбата  национальнай уус-уран киинэни устууну тэрийэр туґунан уураах таґаарбыта.

           Аржаков  Н.И. «Тыгын Дархан» : Режиссер ба5а санаата дуу, кэм-кэрдии сакааьа дуу? / кэпсэттэ Г. Новикова // Киин куорат . – 2016. – Олунньу 11 к. – С. 24-25.

           Аммосова, Л. «Тыгын: уйэлэр быыстарынан сэгэтэн…»  / Л. Аммосова // Ханалас. — 2016. Кулун тутар 1 к. — С.2-3.

                                       Маннык ааттаах «тэгурук остуол» Ханаласка Тыгын сылын арыйан улуустаа5ы бибилитиэкэ5э.

           Скрябина, Л. Киинэ бэтэрээннэрин чиэстээьиннэ / Л. Скрябина // Ханалас. — 2016. — Кулун тутар 18 к. — С. 2.

                                   1 Дьэппэннэ киинэ улэьиттэрин династиялара Павловтары кытта кэрсуьуу.

 *   *   *                                            

 

Алексеева, М. Памятник Тыгыну все-таки появится : [памятник Тыгыну Дархану в Хангаласском улусе] // Наше время. — 2014.-N 36 (1026)- С. 5.

Марков, В. О тыгыне Дархане будет снят фильм / В. Мавков // Хангалас. — 2015. — 27 марта. — С. 2.

Выбери своего Тыгын Дархана : [о проектах памятника, который будет  установлен в Хангаласском улусе] // Якутия. — 2015.- 25 сент.-С. 8.

Марков, В. И. Фильм о Тыгыне Дархане будет снят в Хангаласском улусе : [по киноленте, созданной по одноименному роману В. Яковлева-Далана будет снят фильм] // Хангалас. — 2015.-20 окт. — C. 3.

Никита Аржаков : « Мы наконец готовы » / записал Э. Стручков // Якутия. – 2016. – 9 февр. – С.10-11 .

      Режиссер фильма «Тыгын Дархан»  рассказал, что кино киноиндустрия респ. наконец достигла необходимого уровня профессионального мастерства для реализации проекта.

             Марков, В. «Тыгын — человек, легенда, символ» / В. Марков // Хангалас. — 2015. — 26 февр. -С.1.

                  На такую тему состоялся круглый стол в улусной библиотеке  с участием ученой интелиигенции, писателей, краеведов республики, общественности района.

              В ледовом парке «Земля Тыгына» прошел конкурс снежных фигур // Хангалас. — 2016. — 18 марта. — С. 1.

             Федорова, Р. Тыгын туьунан уьуйээннэр уонна историческай чахчылар / В. Федорова. — 2016. — Алтынньы 25 к. — Сю. 3.